Nikt nie spodziewa się wypadku, szczególnie w pracy, gdzie wszyscy liczą na bezpieczeństwo. Niestety, takie sytuacje wciąż się zdarzają i czasem liczba wypadków nawet rośnie. Co zrobić, gdy to my ulegniemy wypadkowi? Jakie mamy prawa i kiedy możemy starać się o odszkodowanie?

Ten artykuł to prosty przewodnik, który wyjaśnia, jak postępować po wypadku w pracy w Polsce oraz omówi podobne tematy za granicą, na przykład odszkodowania za wypadek w pracy w UK.

Zobaczmy, co każdy pracownik powinien wiedzieć.

Co możemy nazwać wypadkiem w miejscu pracy?

Zanim powiemy o odszkodowaniach, warto wyjaśnić, czym dokładnie według polskiego prawa jest wypadek przy pracy. To ważne, bo od tego zależy nasze prawo do różnych świadczeń.

Definicja wypadku przy pracy według prawa

Według ustawy za wypadek przy pracy uznaje się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które miało związek z naszą pracą i spowodowało uraz lub śmierć.

W uproszczeniu, ważne są tu trzy elementy: zdarzenie stało się nagle, musiała zajść jakaś przyczyna zewnętrzna, a wszystko działo się w związku z pracą.

Związek z pracą oznacza nie tylko sytuacje w biurze czy na hali podczas godzin pracy. Prawo obejmuje także zdarzenia, które:

• działy się w trakcie wykonywania obowiązków lub na polecenie przełożonego,

• wystąpiły podczas wykonywania czynności na rzecz firmy, nawet bez polecenia,

• miały miejsce, gdy pracownik był jeszcze w dyspozycji firmy, np. w drodze między siedzibą a innym miejscem pracy.

Podobnie traktuje się wypadki w delegacji (o ile nie wynikły przez działania niezwiązane z pracą), na szkoleniach z obrony cywilnej czy podczas zadań zleconych przez związki zawodowe.

Również wypadek w drodze do lub z pracy, jeśli wybrana droga była najkrótsza, bez nieuzasadnionych przerw, może być uznany za wypadek przy pracy.

Najczęstsze przyczyny wypadków w miejscu pracy

Mimo obowiązujących zasad BHP, wypadki zdarzają się często. Mogą być wynikiem zarówno drobnych nieostrożności, jak i poważnych zaniedbań. Najczęściej są to:

• poślizgnięcia, potknięcia, upadki,

• uderzenia przez spadające przedmioty,

• zderzenia z maszynami lub pojazdami,

• skaleczenia i urazy zadane ostrymi narzędziami lub maszynami,

• oparzenia, porażenia prądem,

• zbyt duży wysiłek fizyczny prowadzący do urazów mięśni czy kręgosłupa,

• kontakt z niebezpiecznymi substancjami lub czynnikami,

• niewystarczające przeszkolenie lub złe używanie sprzętu.

Choć wypadki mogą zdarzyć się wszędzie, to w niektórych branżach ryzyko jest większe - np. w górnictwie, przemyśle, sektorze wodno-kanalizacyjnym czy ochronie zdrowia.

Rodzaje wypadków przy pracy: lekkie, ciężkie, śmiertelne

Podział wypadków ma wpływ na sposób dalszego postępowania i możliwe świadczenia. Wyróżniamy cztery główne typy wypadków:

1. Lekki wypadek: powoduje krótką niezdolność do pracy, po której w ciągu 28 dni można wrócić do zdrowia.

2. Ciężki wypadek: prowadzi do poważnych uszkodzeń, np. utraty wzroku, słuchu czy sprawności, albo do niezdolności do pracy w danym zawodzie na stałe lub wyraźnego oszpecenia.

3. Wypadek śmiertelny: pracownik ginie w czasie do 6 miesięcy od dnia zdarzenia.

4. Wypadek zbiorowy: to sytuacja, gdy poszkodowane są co najmniej dwie osoby w jednym wypadku.

W razie poważnych, śmiertelnych lub zbiorowych wypadków, pracodawca musi niezwłocznie powiadomić inspekcję pracy i prokuraturę.

Jakie są obowiązki pracodawcy i pracownika po wypadku?

Po wypadku trzeba szybko i właściwie zareagować. Zarówno pracownik, jak i pracodawca powinni wykonać konkretne zadania, które są konieczne, by poszkodowany dostał pomoc, a zdarzenie było dobrze udokumentowane.

Kroki zaraz po wypadku

Najważniejsze to zadbać o zdrowie osoby poszkodowanej. Po wypadku należy:

1. Udzielić pierwszej pomocy.

2. Zabezpieczyć miejsce zdarzenia, by nie doszło do kolejnych wypadków oraz żeby można było ustalić przyczyny.

3. Jak najszybciej poinformować przełożonego lub szefa o zdarzeniu.

Zgłoszenie wypadku przez poszkodowanego lub świadka to pierwszy krok do rozpoczęcia dalszego postępowania. Pracodawca jest wtedy zobowiązany do działania według ustalonych zasad.

Pierwsza pomoc i zabezpieczenie miejsca zdarzenia

Każdy świadek wypadku musi udzielić pierwszej pomocy. Pracodawca zapewnia apteczkę i osoby przeszkolone z udzielania pomocy, lub wzywa służby ratunkowe. Trzeba także zabezpieczyć miejsce zdarzenia - nie przestawiać niczego, chyba że to konieczne dla ratowania zdrowia lub życia.

Zgłoszenie wypadku

Poszkodowany (jeśli może) lub świadek musi jak najszybciej poinformować szefa o wypadku. Pracodawca po otrzymaniu informacji powinien:

• powołać zespół do zbadania sprawy,

• ustalić przyczyny i okoliczności wypadku,

• sporządzić protokół powypadkowy,

• wprowadzić zdarzenie do rejestru wypadków przy pracy.

Przy ciężkich, śmiertelnych lub grupowych wypadkach także należy powiadomić odpowiednie urzędy, np. inspektora pracy oraz prokuratora.

Protokół powypadkowy

Zespół powypadkowy (zazwyczaj pracownik BHP i przedstawiciel pracowników) ma za zadanie dokładnie ustalić, jak doszło do wypadku. To oznacza oględziny, zebranie dowodów, rozmowy z poszkodowanym i świadkami. Sporządzony protokół opisuje wszystko, co się stało, wskazuje przyczyny i zalecenia na przyszłość.

Zespół ma 14 dni od zgłoszenia na sporządzenie protokołu. Osoba poszkodowana lub jej bliscy mogą się z nim zapoznać i zgłosić uwagi przed zatwierdzeniem. Pracodawca zatwierdza protokół w ciągu 5 dni i przechowuje go przez 10 lat.

Kiedy przysługuje odszkodowanie za wypadek w miejscu pracy?

Jeśli wypadek został uznany za związany z pracą (lub zrównany z takim) i spowodował trwały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu, pracownik może zgłosić się po świadczenia. Głównym źródłem takich świadczeń w Polsce jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).

Kiedy można otrzymać świadczenia z ZUS lub od pracodawcy?

Prawo do świadczeń z ZUS przysługuje każdemu, kto jest objęty ubezpieczeniem wypadkowym - dotyczy to najczęściej osób na umowie o pracę, ale czasami także osób na umowie zlecenia albo prowadzących własną działalność, jeśli płacą za to składkę.

ZUS wypłaci odszkodowanie, jeśli wypadek spowodował trwały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu albo śmierć - ocenia to lekarz orzecznik ZUS po zakończonym leczeniu.

Poza tym pracownik ma prawo starać się o dodatkowe odszkodowanie od pracodawcy, jeśli udowodni, że do wypadku doszło z winy szefa lub przez niedopełnienie zasad BHP. W takim przypadku wniosek trafia zwykle do ubezpieczyciela pracodawcy (polisa OC).

Takie odszkodowanie może pokryć koszty leczenia, rehabilitacji, utraconego dochodu, ból i cierpienie, a nawet przyznać stałą rentę.

Kiedy nie dostaniemy odszkodowania?

Są sytuacje, kiedy ZUS odmówi wypłaty. Najczęściej, jeśli:

• jedyną przyczyną wypadku było udowodnione, rażące naruszenie zasad bezpieczeństwa przez pracownika (celowe lub wyraźnie lekkomyślne),

• pracownik był w dużym stopniu winny, bo był pod wpływem alkoholu lub środków odurzających w czasie wypadku.

Odmowa z ZUS nie musi wykluczać odszkodowania od pracodawcy na zasadach ogólnych, jeśli pracodawca ponosi winę za wypadek.

Inne rodzaje umów a prawo do odszkodowania

Najprościej o odszkodowanie jest pracownikom zatrudnionym na etacie, ale osoby na umowie zlecenia też mogą być ubezpieczone wypadkowo, jeśli zlecenie to ich jedyne źródło ubezpieczenia lub pracują dla swojego pracodawcy. Umowa o dzieło daje taką możliwość tylko jeśli pracownik opłaca składkę dobrowolnie. Osoby prowadzące firmę mogą dołączyć do ubezpieczenia wypadkowego dobrowolnie.

W przypadku rolników, świadczenia za wypadek przy pracy rozpatruje KRUS, a nie ZUS.

Jak ubiegać się o odszkodowanie po wypadku w pracy?

Aby dostać odszkodowanie z ZUS lub od pracodawcy, trzeba spełnić kilka formalności. Poniżej znajdziesz najważniejsze kroki.

Etapy postępowania

Procedura jest taka:

1. Zgłaszasz wypadek pracodawcy.

2. Zespół powypadkowy ustala okoliczności i przygotowuje protokół.

3. Protokół zatwierdza pracodawca.

4. Wypełniasz wniosek o jednorazowe odszkodowanie i składasz go wraz z protokołem i zaświadczeniem lekarskim (OL-9) do ZUS.

5. Lekarz orzecznik ZUS bada, jaki powstał uszczerbek na zdrowiu.

6. ZUS decyduje o przyznaniu lub odmowie wypłaty.

7. Otrzymujesz wypłatę.

Jeśli starasz się o odszkodowanie od pracodawcy (z jego OC), zgłaszasz szkodę u ubezpieczyciela firmy. W razie braku porozumienia sprawa może trafić do sądu.

Wniosek do ZUS - potrzebne dokumenty

Aby ZUS rozpatrzył Twój wniosek o odszkodowanie, musisz przygotować:

• wypełniony wniosek ZUS N-10,

• protokół powypadkowy albo kartę wypadku,

• zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia (druk OL-9),

• dokumentację medyczną związaną z leczeniem i rehabilitacją,

• inne dokumenty, np. oświadczenia świadków zdarzenia.

ZUS nie wypłaca odszkodowania z automatu - zawsze trzeba złożyć wniosek i pełną dokumentację.

Jednorazowe odszkodowanie - kto może dostać i ile wynosi

Jednorazowe odszkodowanie ZUS przysługuje za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu po wypadku w pracy. Jeśli pracownik zmarł, świadczenie dostaną jego bliscy.

Wysokość świadczenia za 1% uszczerbku określana jest co roku; od kwietnia 2025 r. wynosi 1636 zł. Na przykład, przy 5% uszczerbku dostaniesz 5 × 1636 zł = 8180 zł.

Wielkość odszkodowania zależy od tabeli procentowej uszczerbku i to kwota stała - nie ma tu związku z rzeczywistymi stratami finansowymi ani poziomem cierpienia.

Możliwość otrzymania dodatkowych świadczeń

Poza jednorazowym odszkodowaniem ZUS, możesz dostać też inne świadczenia, takie jak:

• zasiłek chorobowy w wysokości 100% wynagrodzenia,

• świadczenie rehabilitacyjne,

• rentę z tytułu niezdolności do pracy,

• rentę szkoleniową, jeśli potrzebujesz zmienić zawód,

• dodatek pielęgnacyjny,

• zwrot kosztów leczenia stomatologicznego, szczepień,

• zwrot kosztów za sprzęt ortopedyczny.

Możesz też ubiegać się o pieniądze od pracodawcy (z OC) lub ubezpieczyciela, jeśli masz prywatną polisę (np. grupowe ubezpieczenie na życie czy NNW wykupione przez firmę).

Jakie świadczenia i kwoty możesz dostać po wypadku?

Możliwe świadczenia po wypadku zależą od kilku czynników: stopnia uszczerbku na zdrowiu, rodzaju zatrudnienia i posiadanych ubezpieczeń.

Odszkodowanie z ZUS albo od pracodawcy

Najważniejsze świadczenie z ZUS to jednorazowe odszkodowanie za trwały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu - obecnie (od kwietnia 2025 r.) za każdy procent wynosi 1636 zł. Oprócz tego można dostać zasiłek czy rentę, jeśli spełniasz wymogi.

Dodatkowe odszkodowanie z OC pracodawcy zależy od rozmiaru szkody - zwrot kosztów leczenia, utraconych zarobków (również przyszłych, jeśli nie możesz już wrócić do pracy), rekompensata bólu i cierpienia, a czasami przyznana zostaje stała renta wyrównawcza.

Renta z tytułu niezdolności do pracy

Jeśli wypadek spowodował, że nie możesz pracować w całości lub częściowo, możesz ubiegać się o rentę wypadkową z ZUS. Kwotę ustala się na podstawie poziomu niezdolności i wynagrodzenia.

Świadczenia za pobyt w szpitalu i długie leczenie

Koszty leczenia w publicznym systemie są pokrywane przez NFZ. Jeśli jednak ponosisz dodatkowe wydatki (prywatne wizyty, nierefundowane leki, turnusy rehabilitacyjne, sprzęt), możesz starać się o zwrot z OC pracodawcy lub z prywatnej polisy.

Ubezpieczenie grupowe i prywatne polisy

Wiele firm oferuje swoim pracownikom grupowe ubezpieczenia na życie lub NNW. Taka polisa to dodatkowy zastrzyk gotówki w razie wypadku - niezależnie od świadczeń z ZUS i od pracodawcy. Osobista polisa NNW lub na życie także może okazać się wsparciem.

Najczęstsze pytania i problemy dotyczące odszkodowań za wypadki przy pracy

Wiele osób ma wątpliwości dotyczące postępowania po wypadku czy ubiegania się o świadczenia. Odpowiadamy na najczęstsze pytania.

Czy za wypadek podczas pracy zdalnej przysługuje odszkodowanie?

Tak - wypadek podczas pracy zdalnej też może być uznany za wypadek przy pracy. Ważne, by zdarzenie miało związek z wykonywanymi zadaniami. Trzeba zgłosić to pracodawcy, który powoła zespół, by zbadać okoliczności.

Jak postępować po wypadku przy pracy w rolnictwie?

Jeśli jesteś rolnikiem lub domownikiem i masz ubezpieczenie w KRUS, zgłaszasz wypadek do najbliższego oddziału KRUS. Cała procedura i wypłata świadczenia odbywa się wtedy przez tę instytucję, a nie przez ZUS.

Kiedy warto skorzystać z pomocy prawnika lub kancelarii?

Najlepiej zgłosić się po pomoc prawną, gdy:

• pracodawca nie chce przeprowadzić postępowania powypadkowego,

• nie zgadzasz się z ustaleniami protokołu,

• ZUS odmówił świadczenia lub zaniżył uszczerbek (możesz się odwołać w ciągu miesiąca),

• chcesz złożyć roszczenie do OC pracodawcy, szczególnie przy poważnych urazach,

• ubezpieczyciel pracodawcy odmawia wypłaty lub proponuje za mało.

Prawnik od spraw pracy i odszkodowań wesprze Cię w skompletowaniu dokumentów, kontaktach z pracodawcą, ZUS i ubezpieczycielem, a także w ewentualnej sprawie sądowej. Czas na złożenie roszczenia do ubezpieczyciela to zwykle 3 lata, więc lepiej działać szybko.

Jak długo trwa uzyskanie odszkodowania?

To zależy - od sprawności pracodawcy i szybkości działania ZUS. ZUS ma 14 dni na decyzję od dnia zakończenia badań przez lekarza orzecznika lub od wyjaśnienia wszystkich szczegółów. Cała procedura może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Odszkodowanie z OC pracodawcy może wymagać więcej czasu, zwłaszcza jeśli sprawa trafi do sądu.

Co zrobić, gdy odszkodowania nie przyznano?

Gdy ZUS odmówi wypłaty, możesz odwołać się do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w ciągu miesiąca od dostarczenia decyzji. Odwołanie przekazujesz przez oddział ZUS, który podjął decyzję.

W przypadku odmowy wypłaty przez ubezpieczyciela pracodawcy można złożyć reklamację, skorzystać z pomocy Rzecznika Finansowego, a ostatecznie iść do sądu.

Podsumowanie: Najważniejsze informacje o wypadkach w pracy i odszkodowaniach

Wypadki przy pracy niestety się zdarzają - przez pierwsze półrocze 2024 r. poszkodowanych było w Polsce ponad 30 tysięcy osób. Znajomość swoich praw pozwala łatwiej przejść przez formalności. Pamiętaj: wypadek w pracy to nagłe zdarzenie z przyczyn zewnętrznych, związane z pracą - definicja obejmuje też wiele sytuacji poza stanowiskiem pracy.

Starania o odszkodowanie z ZUS zaczynają się od zgłoszenia wypadku i sporządzenia protokołu. Od kwietnia 2025 r. za każdy procent trwałego lub długotrwałego uszczerbku ZUS wypłaca 1636 zł. Są jeszcze inne świadczenia, takie jak zasiłek chorobowy czy renty.

Pamiętaj, że możesz dochodzić dodatkowego odszkodowania od pracodawcy z jego ubezpieczenia - to odszkodowanie może pokryć szerszy zakres szkód niż świadczenia z ZUS. Pomocą służą również prywatne polisy.

W trudnych sprawach warto skorzystać z pomocy prawnika, który ułatwi przejście przez wszystkie etapy i pomoże uzyskać to, co się należy. Pamiętaj o możliwości odwołania od niekorzystnej decyzji ZUS i o trzech latach na zgłoszenie roszczenia do OC pracodawcy. W 2022 roku ZUS wypłacił ponad 42 tysiące jednorazowych odszkodowań na prawie 300 milionów złotych - to pokazuje, że po wypadku nie jesteś sam i masz szansę na finansowe wsparcie.




/artykuł sponsorowany/