16 października obchodzony jest Światowy Dzień Żywności. Został on ustanowiony w 1979 r. przez Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), by uczynić jedzenie tematem globalnej rozmowy o odpowiedzialności, walce z głodem i budowaniu zrównoważonych systemów żywnościowych. Tegoroczne hasło – „Ramię w ramię dla lepszej żywności i lepszej przyszłości” – podkreśla, że każdy, od rolnika po konsumenta, ma realny wpływ na przyszłość planety, zdrowia publicznego i dostępności żywności. Choć dostęp do bezpiecznej i wystarczającej ilości żywności jest podstawowym prawem człowieka, setki milionów ludzi cierpi z powodu głodu, podczas gdy – jak wynika z danych FAO – prawie 1/3 wytwarzanej żywności nigdy nie trafia na stół. Niesie to również katastrofalne skutki dla środowiska.

Problem marnowania żywności występuje także w Polsce. Najnowszy raport Banków Żywności „Nie Marnuj Jedzenia” wskazuje, że 63% Polakom zdarza się wyrzucać jedzenie. Alarmujące jest, że w porównaniu z 2024 r. odsetek ten wzrósł o 18 p.p. Najczęściej do kosza trafia pieczywo (55%), owoce (46%) i warzywa (44%), głównie z powodu przekroczenia terminu przydatności do spożycia. Jednocześnie powiększyła się grupa konsumentów, którzy twierdzą, że nie marnują wcale – obecnie takie deklaracje składa 34% respondentów. Dodatkowo 2/3 respondentów zauważa, że ilość wyrzucanego jedzenia w ich domach spadła w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy. – Raport pokazuje, że Polacy są coraz bardziej świadomi, ale nadal wyrzucamy ogromne ilości jedzenia. Każdy bochenek chleba czy kilogram owoców, które trafiają do kosza, to zmarnowana praca rolnika, energia, woda i transport. Dlatego tak ważne jest, abyśmy wspólnie – konsumenci, handel i instytucje – szukali rozwiązań, które realnie zatrzymają marnowanie żywności – podkreśla Beata Ciepła, prezes Federacji Polskich Banków Żywności.

Badanie ujawnia, że najczęściej marnują żywność młodzi Polacy, w wieku 18–34 lata – 3/4 z nich przyznaje, że wyrzuca żywność regularnie. Natomiast w grupie 65-74 lata mniej niż 30% pytanych wskazuje, że zdarza im się wyrzucać produkty spożywcze.

Polacy wykazują coraz większą świadomość przy zakupach – 3/4 konsumentów regularnie sprawdza daty ważności produktów, a dla 71% badanych skład artykułu ma realny wpływ na wybór. Mimo tej uważności przy półkach nadal utrzymuje się problem niewłaściwego przechowywania żywności i nabywania jej w zbyt dużych ilościach, często pod wpływem kuszących promocji wielopakowych. Z tego względu sama edukacja nie wystarczy, by skutecznie ograniczyć marnotrawstwo. Zdaniem ekspertów kluczowe jest wdrożenie rozwiązań systemowych, takich jak ułatwienie redystrybucji żywności, stworzenie przejrzystych regulacji prawnych wspierających dzielenie się jedzeniem i usprawnienie monitorowania strat. Liczby dotyczące marnowanej żywności – globalny miliard ton, 72 kg na Europejczyka czy 5 mln ton rocznie w Polsce – stanowią poważne ostrzeżenie, że przyszłe wyzwania ekologiczne i społeczne wymagają skoordynowanych działań instytucji, przedsiębiorstw i samych konsumentów.

Aby zapobiec marnowaniu żywności i jednocześnie wesprzeć osoby potrzebujące, powstają lodówki społeczne. To ogólnodostępne miejsca, gdzie każdy może zostawić nadmiar jedzenia, a osoby głodne mogą się nim zaopatrzyć. Na terenie powiatu wodzisławskiego znajdują się trzy takie lodówki: w Wodzisławiu Śląskim przy ul. Wałowej 30 (obok wejścia do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie), w Radlinie przy Świetlicy Koliba na ul. Pocztowej i w Godowie przy Ośrodku przy Pomocy Społecznej na ul. 1 Maja 66. Lodówki społeczne funkcjonują również w Rybniku: przy "Wspólnym Stole" (ul. Zebrzydowicka 30/3), w dzielnicy Boguszowice Osiedle, ul Lompy (parking przy kościele św. Barbary), w Niedobczycach, ul. Barbary 22 (budynek OPS i Bistra "Z Ikrą"), w dzielnicy Paruszowiec-Piaski, ul. Przemysłowa 17 (przy Klubie Mieszkańców "Przemysłowa 17"), w Niewiadomiu, ul. Mościckiego 15 (przy dawnym Domu Kultury), w Chwałowicach, ul. Kupiecka 2 (przy Centrum Aktywności Lokalnej) i Maroko-Nowinach, ul. Grunwaldzka 46. W Jastrzębiu-Zdroju lodówka społeczna działa przy Ośrodku Pomocy Społecznej przy ul. Opolskiej 9, a w Żorach – przy ul. Wodzisławskiej 1. „Radlińska Lodówka z Sercem” mieści się z kolei przy Świetlicy Środowiskowej „Koliba” w Radlinie na ul. Pocztowej, na terenie zabytkowej Kolonii Emma.

fot. Starostwo Powiatowe w Wodzisławiu Śląskim
oprac. /kp/