6 listopada obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Zapobiegania Wyzyskowi Środowiska Naturalnego podczas Wojen i Konfliktów Zbrojnych. Święto zostało ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 5 listopada 2001 r. z inicjatywy Programu Środowiskowego Organizacji Narodów Zjednoczonych. Jego celem jest zwrócenie uwagi społeczeństw na fakt, że środowisko przyrodnicze nadal jest wśród ofiar wojen i konfliktów zbrojnych, w wyniku których zaburzone zostają zasoby naturalne na długi czas po ich ustaniu.

Wojny i konflikty zbrojne wpływają niszczycielsko nie tylko na ludność cywilną, ale także na środowisko naturalne, a skutki działań zbrojnych obejmują również faunę, florę, gleby, wodę i powietrze. Przykłady z historii pokazują, jak dramatyczne mogą być skutki konfliktów zbrojnych dla przyrody. Wojna w Wietnaie, podczas której stosowano herbicydy takie jak Agent Orange, doprowadziła do zniszczenia lasów deszczowych i trwałych uszkodzeń w ekosystemach. Z kolei konflikty w rejonie Zatoki Perskiej pozostawiły po sobie zanieczyszczone wody i spalone pola ropy naftowej.

Obecne konflikty zbrojne nadal wywierają silną presję na środowisko. Szacuje się, że wojna w Ukrainie, która rozpoczęła się 24 lutego 2022 r., przyczyni się do emisji 175 mln ton dwutlenku węgla do atmosfery. To tyle, ile wytwarza 90 mln samochodów lub cała Holandię przez rok. Jak wskazało w raporcie ukraińskiego ministerstwa środowiska oraz ukraińskich i międzynarodowych organizacji pozarządowych z czerwca tego roku, wśród przyczyn są "miliardy litrów paliwa spalanego w pojazdach bojowych, niemal milion hektarów spalonych pól i lasów, setki wysadzonych w powietrze zbiorników z ropą i gazem, ogromne ilości stali i cementu wykorzystane do ufortyfikowania setek kilometrów linii frontu". Całkowite szkody klimatyczne, które spowodowała Rosja podczas dwóch lat wojny, wynoszą ponad 32 mld dolarów.

Wojna znacznie zwiększyła również częstotliwość pożarów lasów i pól. Wybuchło 27 tys. pożarów, które uwolniły do atmosfery 23 mln ton CO2. Kolejne emisje dwutlenku węgla pochodzą z samolotów, które przez zamknięcie przestrzeni powietrznej nad Ukrainą i częścią Rosji oraz unikanie przez niektórych przewoźników rosyjskiej przestrzeni powietrznej latają okrężną trasą.

Ponadto inwazja Rosji na Ukrainę doprowadziła do okupacji ok. 1/4 obszarów chronionych kraju. Szacuje się, że zajętych zostało blisko 900 takich terenów, w tym 14 kluczowych obszarów podmokłych o międzynarodowym znaczeniu.

Według ONZ zniszczenie środowiska podczas konfliktu zbrojnego stanowi zbrodnię wojenną wyłącznie wtedy, gdy szkody wyrządzone przyrodzie są niewspółmierne do osiągniętych korzyści militarnych i jednocześnie mają poważne, długotrwałe konsekwencje dla ludności. Prokurator generalny Międzynarodowego Trybunału Karnego Karim Khan zapowiedział, że zbrodnie przeciwko środowisku będą w przyszłości ścigane z większym naciskiem. Jak dotąd żadne państwo ani osoba nie zostały skazane za zbrodnie wojenne dotyczące niszczenia środowiska.

fot. unsplash.com
oprac. /kp/