Ilość elektroodpadów rośnie w zastraszającym tempie. Według danych „The global E-waste Monitor 2024” w 2022 r. na całym świecie wygenerowano ich 62 mln ton, co stanowi wzrost o 82% w porównaniu do 2010 r. Prognozy wskazują, że do końca tej dekady ilość ta przekroczy 80 mln ton.

W 2021 r. na rynek Unii Europejskiej trafiło 13,5 mln ton sprzętu elektrycznego i elektronicznego, jednocześnie zebrano jedynie 5 mln ton zużytego sprzętu – wynika z danych Eurostatu. W Polsce zbiera się 11,24 kg elektroodpadów na mieszkańca, co jest wartością nieco wyższą od średniej unijnej wynoszącej 11 kg. Najmniej elektroodpadów odnotowano na Cyprze – poniżej 4 kg na mieszkańca, a najwięcej w Austrii – prawie 15,5 kg. Polska jest jednak doceniana za wysoki poziom zbiórki odpadów elektronicznych przekraczający 85% – jak wynika z raportu „The global E-waste Monitor 2024” Instytutu Narodów Zjednoczonych ds. Badań i Szkoleń.

– Jeśli chodzi o ilość elektroodpadów powstających w Polsce, to jest cały czas temat rzeka, bo jest pytanie o to, czy mówimy o tym, ile elektroodpadów jest faktycznie przetwarzane, ile trafia na rynki, ile trafia na szary rynek, a ile tak naprawdę jest przetwarzanych w postaci papierów – komentuje Paulina Dąbrowska z Polskiej Korporacji Recyklingu. Zakład ten odpowiada za przetwarzanie ok. 20–30% elektroodpadów na polskim rynku. – Mamy u siebie linie do przetwarzania wielkogabarytowych elektroodpadów. To jest około 1,4 tys. sztuk lodówek dziennie na trzy zmiany. Jeśli chodzi o wielkogabarytowe pralki, to przetwarzamy ich około 14 t na godzinę – wymienia ekspertka.

E-odpady zdaniem Parlamentu Europejskiego to najszybciej rosnący strumień odpadów w Unii Europejskiej. Zgodnie z unijnymi regulacjami są to różnorodne urządzenia, które po jakimś czasie użytkowania są wyrzucane z różnych powodów. Wśród nich znajdują się: duże AGD, sprzęt IT i telekomunikacyjny, urządzenia konsumenckie jak np. kamery, panele fotowoltaiczne, małe AGD, a także narzędzia elektryczne i urządzenia medyczne. Mniej niż 40% z nich trafia do recyklingu. W ramach strategii gospodarki obiegu zamkniętego UE wprowadza regulacje mające na celu wydłużenie żywotności sprzętów. Chodzi o tzw. dyrektywę o prawie do naprawy, która m.in. nakłada na producentów obowiązek naprawy sprzętu po okresie gwarancji. Również uniwersalna ładowarka USB typu C ma ograniczyć ilość elektroodpadów. – To jest zasada 3R: reduce, reuse i dopiero na samym końcu recycle. Więc oczywiście w pierwszym etapie zmniejszamy ilości odpadów, w drugim etapie sprawdzamy, czy odpad da się naprawić i ponownie wprowadzić na rynek w postaci ponownego użytku, i na samym końcu poddanie go recyklingowi. Producenci powinni wytwarzać takie sprzęty, które się przede wszystkim da naprawić w sposób ekonomiczny – podkreśla Paulina Dąbrowska.

Zużyty sprzęt elektroniczny, który nie może być naprawiony lub ponownie wykorzystany, stanowi zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi ze względu na zawarte w nim szkodliwe substancje. Jednak właściwe przetwarzanie elektrośmieci umożliwia odzyskanie cennych surowców. – E-odpady powinny być poddawane recyklingowi przede wszystkim dlatego, że zawierają w sobie substancje szkodliwe dla środowiska: baterie, związki, uniepalniacze, bromy, chromy, ale też miedź czy kadm, one nie powinny się wydostać do środowiska. Drugim powodem jest czysta ekonomia, po prostu tam są surowce, które możemy poddać procesowi recyklingu po to, żeby nie korzystać z tzw. virgin material. To m.in. stal, miedź, aluminium, ale i polimery – wskazuje Paulina Dąbrowska.

Według danych portalu Euroconsumers organizacje konsumenckie z Belgii, Włoch, Portugalii i Hiszpanii odnotowały średni wzrost żywotności sprzętu AGD i RTV średnio o 2% w latach 2019-2023. Największy skok żywotności zaobserwowano w kategorii tabletów (7,5%) i smartfonów (5,1%). Małe AGD notuje wzrost o 1,2% rocznie, a duże AGD – o 1,84%. W tej ostatniej kategorii pralki i zmywarki osiągają żywotność ponad 12 lat, a chłodziarko-zamrażarki – ponad 13 lat. Dla porównania – ekspresy do kawy służą średnio 6 lat i 6 miesięcy.

fot. freepik.com
oprac. /kp/