W 2023 r. liczba zablokowanych rachunków bankowych z wykorzystaniem STIR wyniosła 1188. To o 4,4% więcej niż w 2022 r. Ponadto było 312 podmiotów kwalifikowanych objętych blokadami STIR – o 17,3% więcej niż rok wcześniej. – Wzrost liczby blokad środków na rachunkach bankowych to z pewnością efekt zdecydowanie lepszego typowania nieprawidłowości, łatwiejszego dostępu i transparentności do wykonywanych przez podatników czynności. Bez przesady można powiedzieć, że wszystkie uprawnienia i instrumenty, które ma KAS, dają bardzo dużą wiedzę. Niestety, zdarzają się sytuacje, kiedy uprawnienia organu podatkowego zostają przekroczone, a zarządzona blokada narusza prawa podatnika – komentuje dr Jolanta Gałuszka z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, biegły sądowy w zakresie opodatkowania międzynarodowego, podatku VAT i rachunkowości.

Zdaniem Alicji Sarny, dyrektor ds. kluczowych sporów podatkowych Tax Litigation w Crido, STIR jako narzędzie, które ma wspomóc państwo w zwalczaniu oszustw vatowskich, jest dobrym pomysłem. – Problem jednak leży w tym, jak ono finalnie jest stosowane. Blokada rachunku odbywa się automatycznie. Pierwsza, na 72 godziny, jest działaniem uciążliwym, ale jednak odwracalnym i krótkotrwałym. Natomiast druga – na trzy miesiące. I to jest już środkiem w zasadzie przerywającym prawidłowe działanie przedsiębiorstwa, bo uniemożliwia mu zapłatę należności kontrahentom czy spłatę kredytów, leasingów itp., zobowiązań – podkreśla ekspertka.

W zeszłym roku łączna kwota zablokowanych środków pieniężnych wyniosła 88,5 mln zł, o 14,3% więcej niż w 2022 r. – Uważam, że skala zabezpieczenia w stosunku do wyłudzeń skarbowych jest niestety niewspółmierna. Łatwiej zablokować konto, zabezpieczyć majątek, dochody współmałżonka na poczet powstałych nieprawidłowości podatkowych komuś, kto część swojego obrotu nie wykazywał do opodatkowania czy wręcz działał w szarej strefie i są to często niewielkie kwoty, niż oszustom, którzy faktycznie wyłudzają miliony złotych – analizuje dr Gałuszka. Z kolei łączna wartość szacowanych uszczupleń wyniosła 287,6 mln zł, o 1,3% mniej niż w 2022 r. – Przedstawione dane wskazują, że blokady dotyczą ok. 25% szacowanych uszczupleń podatkowych. Może to wynikać z tego, że oszuści VAT nadal korzystają z płatności gotówkowych. Ponadto relatywnie szybko dokonują wypłat z rachunków, więc nie ma na nich środków, które można zablokować. W mojej ocenie blokowanie rachunków bankowych z wykorzystaniem STIR powinno dotyczyć podmiotów, które są faktycznymi oszustami, a nie podmiotami uwikłanymi w wyłudzenie VAT-u – wskazuje Alicja Sarna.

Dr Jolanta Gałuszka nie spodziewa się w 2024 r. ocieplenia relacji podatników z organem podatkowym. Jej zdaniem bardziej prawdopodobny scenariusz to wzrost liczby kontroli, a co za tym idzie – częstsze zarządzenia blokady rachunku bankowego. Od momentu wyposażenia KAS i NUCS w to narzędzie widać zwiększoną determinację w jego wykorzystaniu. Natomiast Alicja Sarna zwraca uwagę na stałe zwiększanie się zarówno liczby podmiotów, jak i kwot, które podlegały blokadzie. To wskazuje raczej na intensyfikację działań organów podatkowych w walce z nieprawidłowościami podatkowymi. Jak podkreśla ekspertka, blokada może dotyczyć nie tylko nieuczciwych podatników, ale też podmiotów, które nieświadomie wplątały się w łańcuch oszukańczych transakcji, warto więc bacznie monitorować sytuację i analizować kontekst tych blokad w celu dokładniejszej oceny skuteczności działania.

fot. freepik.com
oprac. /kp/