Historia i znaczenie zwyczaju palenia zniczy

Zwyczaj zapalania świec na grobach – symbolicznego światła pamięci – sięga dawnych chrześcijańskich praktyk, gdy w noc zaduszną zapalano świece przy mogiłach, by rozświetlić mrok i uczcić zmarłych. Przez wieki gest ten rozwinął się w popularną formę wyrażenia szacunku i pamięci – zapalona lampka na nagrobku staje się znakiem, że wspomnienie żyje. Obecnie większość osób odwiedza nekropolie właśnie wokół tego dnia, by pozostawić znicz i kwiaty i w ten sposób symbolicznie połączyć się z pamięcią pokoleń.

Współczesna skala i wyzwania ekologiczne

Obecnie w okresie przed 1 listopada polskie nekropolie zmieniają się w miejsca intensywnej konsumpcji dekoracji cmentarnych. Co roku szacuje się, że Polacy kupują około 300 milionów zniczy na kwotę 700 mln zł, oraz wydają kolejne 300 mln zł na kwiaty. W konsekwencji, po Wszystkich Świętych generuje się ogromne ilości odpadów – według danych Stowarzyszenia „Polski Recykling” polskie cmentarze produkują od 100 do nawet 120 tys. ton odpadów rocznie. Wypalone znicze, porcelana, szkło, plastikowe wkłady, dekoracje i sztuczne kwiaty to dominujące składniki tych śmieci. Szacuje się, że na każdy grób pozostaje od 3 do 9 kg odpadów po uroczystościach. W jednym przypadku, z jednego cmentarza w Szczecinie w ciągu kilku dni po 1 listopada wywieziono aż 146 ton odpadów. Problem pogłębia fakt, że znaczna część tych odpadów trafia do pojemników na śmieci zmieszane – z powodu braku segregacji na cmentarzach, nieodpowiednich umów zarządców z firmami odbierającymi odpady czy trudności technologicznych przy recyklingu zniczy. Szkło zniczy nie należy do typowego szkła opakowaniowego, a wkłady są zabrudzone woskiem, co utrudnia przetworzenie. Sztuczne kwiaty, wykonane z tworzyw wielomateriałowych, w praktyce często nie nadają się do recyklingu i lądują na składowiskach lub w spalarniach. Skala jest zatrważająca – mówimy o setkach ton odpadów corocznie. 

Jak ograniczyć „produkcję zniczowych odpadów”?

Pierwszym krokiem jest zmiana mentalności – zamiast dekorować groby nadmiarem ozdób, postawić na symbolikę i trwałość. Można stosować znicze z wymiennym wkładem, których obudowę wykorzystuje się wielokrotnie. Wiele nekropolii już udostępnia „zniczodzielnie”, czyli regały, na których można zostawić lampiony w dobrym stanie, by ktoś inny z nich skorzystał. Używanie wkładów z naturalnych wosków – np. sojowego lub pszczelego – zamiast parafinowych, może zmniejszyć emisję szkodliwych substancji. Część osób wykorzystuje słoiki lub stare szklane pojemniki jako lampiony, z prostą świecą wewnątrz – to rozwiązanie ekonomiczne i ekologiczne. Przy dekoracji grobów warto wybierać kwiaty żywe, które po zakończeniu okresu można poddać kompostowaniu – zamiast kompozycji z tworzyw sztucznych. Ponadto można ograniczyć liczbę dekoracji do jednej lub dwóch, a nie „zasypywać” całego nagrobka ozdobami. Warto także edukować innych – samorządy, parafie i zarządcy cmentarzy mogą wprowadzić stałą segregację odpadów, ustawić pojemniki selektywne i dbać o właściwe umowy z firmami odbierającymi śmieci.

Choć zapalony znicz i świeże kwiaty są pięknym gestem pamięci, ich nadmierna ilość prowadzi do narastającego problemu odpadów cmentarnych. Poprzez świadome wybory, których można dokonać w pobliskim, lokalnym sklepie – wielokrotne używanie lampionów, kupowanie wkładów do trwałych obudów, wybór materiałów ekologicznych i ograniczanie dekoracji – można znacząco zmniejszyć ilość śmieci. To nie zakazy, lecz małe zmiany każdego z nas decydują o tym, jak będzie wyglądać nasza planeta. Pamięć o zmarłych nie wymaga zaśmiecania środowiska – może być czysta i trwała.

opracowanie: kk

źródła: portalkomunalny.pl, teraz-srodowisko.pl