
Pracownicy mają prawo do skorzystania z określonych form zwolnienia w sytuacjach wymagających natychmiastowego opuszczenia miejsca pracy – przypomina Państwowa Inspekcja Pracy. Chodzi o trzy odrębne uprawnienia – zwolnienie z powodu siły wyższej, zwolnienie na opiekę nad dzieckiem i urlop opiekuńczy. Łącznie w ciągu roku można w ten sposób wykorzystać maksymalnie dziewięć dni wolnych, przy czym każde z tych uprawnień udzielane jest na innych zasadach.
Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej zostało uregulowane w art. 148¹ Kodeksu pracy. Przysługuje ono w sytuacjach nagłych, których nie dało się przewidzieć, a które wymagają natychmiastowej obecności pracownika – np. w przypadku choroby lub wypadku członka rodziny. Jak podkreśla Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki, nie każde nagłe wyjście z pracy może zostać zakwalifikowane jako zwolnienie z powodu siły wyższej. – To może być zasłabnięcie żony w pracy czy groźny upadek dziecka podczas lekcji wychowania fizycznego – sytuacje, na które pracownik nie miał wpływu ani nie mógł mu zapobiec – wyjaśnia.
Pracownik może skorzystać z tego uprawnienia w wymiarze dwóch dni lub 16 godzin w roku, w zależności od wybranej formy. W przypadku niepełnego wymiaru czasu pracy liczba godzin zwolnienia powinna być zmniejszona proporcjonalnie do części etatu. Decyzję o sposobie wykorzystania zwolnienia – godzinowym lub dziennym – należy podjąć przy składaniu pierwszego wniosku w danym roku. Za czas nieobecności z powodu siły wyższej przysługuje połowa wynagrodzenia. Wniosek można złożyć w dowolnej formie – ustnie, przez telefon, e-mail lub SMS – bez konieczności przedstawiania dokumentów potwierdzających powód nieobecności.
Drugie uprawnienie dotyczy rodziców dzieci do 14. roku życia i wynika z art. 188 Kodeksu pracy. Pozwala ono na wzięcie dwóch dni lub 16 godzin wolnego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem. Pracownik sam decyduje, czy chce skorzystać z wolnego w dniach, czy godzinach. Jeżeli oboje rodzice są zatrudnieni, mogą podzielić między siebie to uprawnienie, jednak jego łączny wymiar nie może przekroczyć 2 dni lub 16 godzin w danym roku. Za ten czas pracownikowi przysługuje pełne wynagrodzenie.
Trzecią możliwością jest urlop opiekuńczy opisany w art. 173¹ § 1 Kodeksu pracy. Przysługuje on pracownikowi, który musi zapewnić osobistą opiekę członkowi rodziny lub osobie mieszkającej w tym samym gospodarstwie domowym wymagającej znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych. Za członka rodziny uznaje się m.in. małżonka, rodziców, córkę lub syna. Urlop ten jest bezpłatny, trwa do pięciu dni w roku i wlicza się do okresu zatrudnienia. Wniosek należy złożyć – pisemnie lub elektronicznie – najpóźniej na dzień przed planowanym rozpoczęciem urlopu.
Wszystkie te formy zwolnień przysługują w wymiarze rocznym i nie przechodzą na kolejny rok. Oznacza to, że pracownik może łącznie skorzystać z maksymalnie dziewięciu dni wolnych w ciągu roku – pod warunkiem spełnienia określonych w przepisach warunków.
fot. freepik.com
oprac. /kp/